Yerli Kömürü Unutmanın Zamanı Geldi de Geçti
Türkiye Avrupa’da kömürden en çok elektrik üreten ülke. Üstelik “yerli ve milli” diye pazarlanan bu kaynağın %61’i ithal¹. Dövizdeki dalgalanma, jeopolitik krizler ve karbon fiyatları faturaları doğrudan etkiliyor; her yakılan ton ise iklim krizini derinleştiriyor.
Yerli Kömürün Çöküşü
Yerli linyit üretimi 2019’da zirve yaptı, 2024’te 47 TWh²’e geriledi. Aynı yıl güneş ile rüzgârın toplam üretimi yerli kömürü geçti. Kalan rezervlerin kalorisi düşük, kül-kükürt oranı yüksek. Dolayısıyla “yerli ve milli kömür” söylemi romantik ama rasyonel değil.
Yani “yerli ve milli kömür” sadece bir nostalji söylemi. Kabul etmenin zamanı geldi de geçti, böyle bir potansiyel yok.
Akbelen: Bir Orman, Bir Uyarı
Ama en acısı, bu olmayan kömür uğruna kaybettiklerimiz. Akbelen Ormanı bunlardan biri…
2023’te Limak + İçtaş “dört yıllık kömür var” diyerek 100 bin çam ağacını kesti. Jandarma köylüleri sürükledi, çevre savunucuları gözaltına aldı.
Sonuç: Termik santral için bir aylık yakıt bile çıkmadı³. Yanan sadece ağaçlar değildi; adalet duygusu da kül oldu.
Alternatif Ne Olabilirdi?
Yeniköy-Kemerköy santralleri 2021’de 260 milyon TL kapasite desteği⁴ aldı. Halbu ki, Aynı bütçe, Milas’ta işlenmeden satılan 20 000 ton zeytinin bölgede kalmasını sağlayarak.
- 50 zeytin işleme tesisi
- 15 zeytinyağı fabrikası
- 5 doğal sabun-şampuan atölyesi
- 3 pirina tesisi
- 2 agroturizm çiftliği
kurabilir ve 755 kalıcı, yerel iş⁵ yaratabilirdi. İlçe, çam balının %18’ini üreten 1 450 arıcıya⁶ da sahip; doğru destekle bal, propolis ve bal turizmi geliri bölge ekonomisini 2,3 kat⁵ büyütebilirdi. Kömür teşviki toprağın, zeytinin ve balın önünü kesiyor.
Gerçekçi Çözümler
- Yeni kömür teşviği verilmemeli. Kaynak tükeniyor, külü kalıyor.
- İthal kömürü frenlemek için güneşe hız verilmeli. Yalnızca çatılarda 120 GW⁷ potansiyel var.
- Enerji verimliliği öne alınmalı. SHURA’ya göre 2030’a dek 78 TWh⁸ tasarruf mümkün.
- Depolama ve akıllı şebekelere yatırım şart. TEİAŞ’ın 2035 Vizyonu⁹ bunu destekliyor.
- Kırsal kalkınma enerjinin merkezine yerleşmeli. Zeytin, bal, tıbbi-aromatik bitki ve agroturizm; dışa bağımlı, geçici kömür istihdamından çok daha dirençli.
Neden Şimdi?
Kömür iklim hedeflerini baltalıyor; ithalat bütçeyi zorluyor; yerli linyit tükeniyor. Akbelen, enerji kararlarının kentte değil, köyde, ormanda, tarlada hissedildiğini gösterdi.
Mesele sadece “kömür kötü” demek değil. Mesele, eski alışkanlıklarla yeni krizleri çözemeyeceğimizi kabul etmek.
Akbelen’de yaşananlar, sadece bir enerji meselesi değil; bir bağımsızlık, hukuk, demokrasi ve vicdan meselesi.
Kaynaklar
- Ember,
- İklim Haber, 5 Mayıs 2025
- CAN Europe: “Kömürün Ötesinde Milas” Raporu 2022
- SHURA,
