Sovyet Rusya’dan kalma bie uzay aracı olan Kosmos 482’nin yarattığı kısa süreli panik, aslında çok daha büyük ve sinsi bir tehlikeyi bize gösterdi. Maalesef, Dünya yörüngesindeki uydular artık uzay çöpüne dönüşmüş durumda.
Bu olay, sürdürülebilirlik ilkesini hiçe sayan. faaliyetlerimizin gelecekte ne tür beklenmedik ve tehlikeli sonuçlar doğurabileceğine dair çarpıcı bir örnek teşkil ediyor.
Görünen o ki, “nasıl olsa uzay boşluğu her şeyi yutar” düşüncesiyle hareket etmenin bedeli, sandığımızdan çok daha yüksek olabilir.
KOSMOS 482’NİN TEHLİKELİ MİRASI
1972 yılında Venüs’e ulaşma amacıyla fırlatılan ancak yörüngede terk edilen Kosmos 482, aradan geçen yarım asırdan fazla bir sürenin ardından, kontrolsüz bir şekilde gezegenimize doğru alçalmaya başladı.
Neyse ki bu yaklaşık yarım tonluk metal yığını, okyanusa düşerek potansiyel bir felaketi önledi. Ancak bu olay, yörüngede başıboş bir şekilde dönen on binlerce, hatta milyonlarca parça insan yapımı enkazın yarattığı tehdidi gözler önüne serdi.
“Nasıl olsa bir şey olmaz” rehavetiyle yaklaştığımız bu kozmik çöplük, er ya da geç, çok daha ciddi ve doğrudan sorunlara yol açacak gibi endişe veriyor.
UZAY ÇÖPÜ TAM OLARAK NEDİR?
Peki “uzay çöpü” kavramı neleri kapsıyor? Dünya’nın etrafındaki yörüngelerde dönen ve artık işlevi olmayan uydular, roketlerin atmosfere giriş yapmayan üst kademeleri, fırlatma sırasında uzaya saçılan sayısız küçük parça, hatta astronotların uzay yürüyüşleri sırasında kazara düşürdükleri eldivenler ve aletler bile bu tehlikeli enkaz yığınına dahil.
RİSK DÜŞÜNDÜĞÜMÜZDEN DAHA BÜYÜK
Saniyede binlerce kilometre gibi akıl almaz hızlarda hareket eden bu farklı boyutlardaki uzay çöpleri, aktif ve hayati öneme sahip uydularımız için sürekli bir çarpışma riski oluşturuyor.
İletişim ağlarından navigasyon sistemlerine, hava tahminlerinden ulusal güvenliğe kadar pek çok kritik altyapıyı destekleyen bu uyduların bir uzay çöpüyle çarpışması, tahmin edilemez ve geniş çaplı aksaklıklara neden olabilir.
Dahası, bir çarpışma sonucu ortaya çıkan yeni enkaz parçaları, yörüngedeki çöp yoğunluğunu artırarak zincirleme reaksiyonlara (Kessler Sendromu) yol açabilir ve gelecekte uzay faaliyetlerini tamamen imkansız hale getirebilir.
ÇÖZÜM SINIRLI
Uluslararası alanda bu büyüyen sorunun farkında olan bazı uzay ajansları, hükümetler ve özel şirketler, çözüm üretmek adına çeşitli projeler üzerinde çalışıyorlar.
Görev sonu bertaraf planları, yörüngedeki mevcut çöpleri yakalamak veya yörüngeden çıkarmak için geliştirilen robotik kollar, ağ sistemleri ve hatta lazer tabanlı çözümler umut vadediyor.
Ancak bu çabalar henüz başlangıç aşamasında ve sorunun vahameti düşünüldüğünde kesinlikle yeterli değil.
Uyduların Sayısı Giderek Artıyor
Bu endişe verici tabloya ek olarak, uzaya fırlatılan uydu sayısındaki hızlı artış da sorunu derinleştiriyor. Özellikle SpaceX’in binlerce Starlink uydusu ve diğer şirketlerin benzer mega uydu projeleri, yörüngedeki uydu yoğunluğunu katlayarak artırıyor.
Radyo astronomları, bu yeni nesil uyduların yaydığı sinyallerin gökyüzü gözlemlerini olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekiyor.
‘Uydu takımyıldızları’ olarak adlandırılan bu yapılar, ironik bir şekilde, asıl yıldız takımyıldızlarını gözlemeyi zorlaştırarak evreni anlama çabalarımıza yeni engeller çıkarabilir.
Daha Çok Şey Yapmalı
Uzaydaki bu görünmez ve giderek artan tehdidi ortadan kaldırmak, gelecek nesillerin uzayı güvenli, sürdürülebilir ve barışçıl bir şekilde kullanabilmesi için acil ve kararlı adımlar atılması gerekiyor.
Uluslararası iş birliğiyle bağlayıcı ve etkili düzenlemeler sürdürülebilir uzay politikaları ve bu alandaki bilimsel ve teknolojik araştırmalara daha fazla kaynak atılacak adımlardan bir kaçı.
Aksi takdirde, uzaydaki bu başıboş enkazlar, önlem almazsak, daha çok başımıza düşecek gibi…
